Ustawa o przeciwdziałaniu marnowania żywności – co warto wiedzieć?
Ustawa o przeciwdziałaniu marnowania żywności weszła w życie 18 września 2019 r. To ważna ustawa nie tylko z perspektywy osób, które są przeciwne marnowaniu żywności ze względów etycznych i ekologicznych, ale również producentów i sprzedawców żywności. Prawo weterynaryjne ściśle wiąże się z prawem żywnościowym, dlatego postanowiłyśmy jeden artykuł poświęcić również i temu tematowi.
Ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności przewiduje swoiste kary finansowe za niepodporządkowanie się nowym przepisom. Chociaż obecnie ustawa znajduje się w tzw. okresie przejściowym, warto jednak już teraz wiedzieć na jakie restrykcje należy przygotować się w dalszej perspektywie.
Ustawa o przeciwdziałaniu marnowania żywności – jaki jest jej cel, jakie obowiązki nakłada i na kogo?
Art. 1 ustawy stanowi, że określa ona zasady postępowania z żywnością, jak również obowiązki sprzedawców żywności w celu przeciwdziałania marnowaniu żywności oraz negatywnym skutkom społecznym, środowiskowym i gospodarczym wynikającym z marnowania żywności. Szacunki Banku Żywności zakładają, że wejście w życie ustawy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności pozwoli ocalić nawet 100 tys. ton żywności więcej niż dotychczas. Celem jest oczywiście wsparcie osób najuboższych, które będą mogły skorzystać z przekazanej, nadal zdatnej do spożycia żywności. Równie ważne są jednak względy ekologiczne. Marnowanie żywności powoduje wzrost emisji gazów cieplarnianych, metanu oraz – co oczywiste – marnowanie surowców, z których żywność została wyprodukowana. Dodatkowo, czym więcej zdatnej do spożycia żywności trafi do utylizacji, tym szybciej wzrastać będą ceny. Koszty utylizacji, a w szczególności tej, której można uniknąć, znacząco wpływają na wzrost cen produktów spożywczych.
Cele ustawy o przeciwdziałaniu marnowania żywności należy więc określić jako pozytywne – zarówno pod kątem ekonomicznym, jak i społecznym oraz ekologicznym. Podobne ustawy do tej pory przyjęły m.in. Włochy, Francja, Czechy i Belgia. Chociaż pierwsza wersja ustawy powstała już w 2015 r., dopiero tym roku Polska dołączyła do krajów, które wypowiedziały uregulowaną prawnie wojnę zjawisku marnowania żywności.
Ustawa o przeciwdziałaniu marnowania żywności – jakie obowiązki nakłada i na kogo?
Przejdźmy do konkretów. Ustawa o przeciwdziałaniu marnowania żywności nakłada na sprzedawców obowiązek zawarcia umowy z organizacją pozarządową w przedmiocie nieodpłatnego przekazywania żywności spełniającej wymogi prawa żywnościowego. Umowa taka powinna zostać zawarta w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Sprzedawca żywności jest obowiązany do zawarcia pierwszej umowy z organizacją pozarządową w terminie 5 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Obowiązek obejmie większość sklepów i hurtowni. Przez pierwsze 24 miesiące z konieczności tej zwolnione będą sklepy o powierzchni do 400 metrów kwadratowych, które co najmniej 50% przychodów czerpią ze sprzedaży żywności. Jednakże, już po upływie dwóch lat obowiązek ten obejmie wszystkie sklepy spożywcze, których powierzchnia wynosi minimum 250 metrów kwadratowych.
Istotne jest, że żywność musi spełniać wymogi prawa żywnościowego. W szczególności chodzi więc o produkty, których upływ terminu przydatności do spożycia właśnie się zbliża lub też zbliża się termin minimalnej trwałości. Przekazywane mają być również produkty, posiadające wady w wyglądzie lub w wyglądzie opakowań. Innymi słowy – produkty, po które przeciętny konsument raczej nie sięgnąłby, a tym samym żywność mniej atrakcyjna wizualnie lub ze zbliżającą się datą przydatności, być może lądowałyby w koszu.
Ustawa nakłada na przedsiębiorców żywności obowiązek prowadzenia w jednostkach handlowych kampanii edukacyjno-informacyjnych w zakresie racjonalnego gospodarowania żywnością oraz przeciwdziałania marnowaniu żywności. Kampanie takie mają być prowadzone wspólnie z organizacją pozarządową, co najmniej raz w roku przez co najmniej dwa kolejne tygodnie, w każdym dniu działalności jednostki handlu.
Co istotne, obowiązek przekazywania żywności nie dotyczy napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 proc. Nie dotyczy także napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 proc.
Komu zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności można przekazać żywność?
Zgodnie z nową ustawą, żywności nie można przekazać dowolnej, jakiejkolwiek organizacji pozarządowej. Musi to być organizacja, której statutowym celem jest wykonywanie zadań w sferze zadań publicznych w zakresie:
- pomocy społecznej, w tym pomocy rodzinom i osobom w trudnej sytuacji życiowej oraz wyrównywania szans tych rodzin i osób;
- wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;
- działalności charytatywnej, polegającej m.in. na przekazywaniu żywności osobom potrzebującym lub prowadzeniu zakładów żywienia zbiorowego dla osób potrzebujących.
Kary za marnowanie żywności zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności – opłata za marnowanie żywności
Ustawa o niemarnowaniu żywności przewiduje obowiązek regulowania przez przedsiębiorców opłaty za marnowanie żywności. Ma być ona ustalana poprzez pomnożenie jednostkowej stawki przez masę marnowanej żywności. Opłata ta ma pełnić funkcję swojego rodzaju sankcji finansowej z tytułu nieprzestrzegania określonych w ustawie procedur przekazywania produktów żywnościowych organizacjom pozarządowym i tym samym produkcji znacznej ilości „odpadów żywnościowych”. Istnieją jednak wyjątki, którymi są m.in. produkty odzwierzęce, które z racji swoich właściwości są produktami o krótkim terminie przydatności do spożycia.
Prawo żywnościowe kancelaria
Opłatę za marnowanie żywności pomniejsza się o koszty poniesione przez sprzedawcę żywności na prowadzone kampanie edukacyjno – informacyjne oraz o poniesione przez sprzedawcę żywności koszty wykonania umowy z organizacją pozarządową, w szczególności o koszty transportu i dystrybucji żywności. Opłata jest obliczana na koniec roku kalendarzowego. Przedsiębiorca, sprzedający produkty żywnościowe, ustala wysokość opłaty we własnym zakresie i uiszcza ją na rachunek bankowy organizacji pozarządowej, z którą zawarł umowę. Powinien zrobić to do dnia 30 kwietnia roku kalendarzowego następującego po roku, którego opłata dotyczy.
W okresie 2 lat od dnia wejścia ustawy w życie wprowadzone nią obowiązki dotyczyć będą jedynie sprzedawców żywności prowadzących przedsiębiorstwo spożywcze w zakresie sprzedaży żywności w co najmniej jednej jednostce handlu detalicznego lub hurtowego o powierzchni sprzedaży przewyższającej 400 m2. Dodatkowo, warto również wiedzieć, że podstawę obliczenia opłaty w roku, w którym ustawa weszła w życie stanowi 80% masy marnowanej żywności w kilogramach (zamiast docelowych 90%).
Pytania z zakresu prawa weterynaryjnego lub żywnościowego?
Prawo żywnościowe kancelaria
Jeśli masz jakiekolwiek pytania odnośnie do treści tego artykułu lub ogólne – z zakresu prawa żywnościowego lub weterynaryjnego – serdecznie zapraszamy Cię do kontaktu. Pracujemy m.in. z rolnikami, hodowcami czy producentami żywności. Chętnie rozjaśnimy dręczące Cię wątpliwości. Pamiętaj, że jeśli nie jesteś pewniej jakieś kwestii prawnej, zawsze bezpieczniej jest zapytać specjalisty. Konsekwencje finansowe mogą być naprawdę dotkliwe – nie ma sensu podejmować ryzyka. Możesz do nas zadzwonić, napisać e-maila lub umówić się na osobiste spotkanie. Tel. 536 007 001
